1 مانگ لەمەوبەر لە لایەن ئەدمین

پ. د. عەلی قەرەداغی، دەستپێخەریی دەكات بۆ بەستنی لوتكەی مرۆیی وڵاتە ئیسلامی و عەرەبییەكان لەپێناو پاراستنی گەلانی ئیسلامی

پ. د. عەلی قەرەداغی، سەرۆكی یەكێتیی جیهانیی زانایانی مسوڵمان، دەستپێخەریی دەكات بۆ بەستنی لوتكەی مرۆیی وڵاتە ئیسلامی و عەرەبییەكان لەپێناو پاراستنی گەلانی ئیسلامی و ڕووبەڕوو بوونەوەی ئەو تاوانانەی دەرهەق بە مسوڵمانان ئەنجام دەدرێن.

د. عەلی قەرەداغی لە دەستپێشخەرییەكدا لوتكەی مرۆیی ڕاگەیاندووە بۆ كۆكردنەوەی سەرۆك و بەرپرسانی وڵاتە ئیسلامی و عەرەبییەكان لە توركیا، لەپێناو ڕێككەوتن لەسەر پاراستنی گیانی هاوڵاتییانی مسوڵمانان و كۆتایی هێنان بە لاوازیی گەلی ئیسلامی.

شایەنی باسە ئەم لوتكەیە بۆ یەكەم جار لەناو یەكێتیی جیهانیی زانایانی مسوڵمانەوە پێشكەش كراوە و پاشانیش لەڕێی وڵاتی توركیاوە كە وەك وڵاتی میوانیكاری لوتكەكە ڕۆڵ دەبینێت. وا بڕیارە لوتكەكە سەركردەی وڵاتە ئیسلامی و عەرەبییەكان و ئەو وڵاتانە لەخۆ بگرێت كە تاوانەكانی ئیسڕائیل ڕەت دەكەنەوە و كۆمەڵێك ئامانج بپێكێت كە لە سوودی خەڵكی ستەملێكراوی غەززە و لوبنان و سەرجەم گەلانی ئیسلامییە. بۆ ئەمەش لە بەیاننامەیەكدا پ. د. عەلی قەرەداغی بە فەرمی لوتكەكەی ڕاگەیاند و ڕوونكردنەوەی وردی لەبارەیەوە دا.

دەقی بەیاننامەی پ.د. عەلی قەرەداغی:

 

"بۆ گەلی مسوڵمانم، بە سەركردە و خەڵكەوە.

ئەم بانگهێشتنامەیە لە دڵێكەوە سەرچاوەی گرتووە كە خەمخۆرە بۆ گەلەكەی و هەست بە ئەرك و بەرپرسیارێتی ئێستای دەكات لە پاراستنی سەرجەم پێكهاتەكانی گەلی ئیسلامی و یەكخستنیان و پاراستنی لێك ترازانیان.

ئێمە ئێستا ڕووبەڕووی كۆمەڵێك ئاڵنگاریی سەخت بووینەتەوە، كە هێز و بەرەی خراپە هەوڵ دەدات سەركردەكان بكات بە گژ گەلەكانیاندا، یان بە پێچەوانەوە گەلان بكات بە گژی سەركردەكانیاندا، ئەمەش بە مەبەستی لێكترازاندنی كۆمەڵگای ئیسلامیمان و پارچە پارچە كردنی. هەربۆیە بە ئەركی سەرشانمانی دەزانم، بە خێرایی  و بە كارایی بجووڵیینەوە بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی ئەم پلانڕێژییانە و پاراستنی گەل لە كەوتنە ناو تەڵەوە.

ئاشكرایە ئێما ئێستا پێمان خستۆتە قۆناغێكی هەستیارەوە كە خوازیاری كاری بەكۆمەڵ و هەڵوێستی توندە. لێرەشەوە، من دەستپێشخەریم بۆ بەستنی "لوتكەی مرۆیی" دەخەمە ڕوو، لەپێناو ڕووبەڕوو بوونەوەی دوژمنكارییە بەردەوامەكانی ئیسڕائیل بۆسەر غەززە و لوبنان. ئەم لوتكەیە تەنها ڕووداوێكی سیاسی و میدیایی نییە، بەڵكو بەدەمەوە هاتنێكی كرداری و دەنگێكی مرۆییە بۆ هەموو ئەوانەی باوەڕیان بە دادپەروەری و ڕێزی مرۆڤ هەیە.

ئەم دەستپێشخەرییەم بۆ بەستنی لوتكەی مرۆی لەپێناو ڕووبەڕوو بوونەوەی دوژمنكارییەكانی ئیسڕائیل بۆسەر غەززە و لوبنان، ئامانج لێی كۆكردنەوەی دەوڵە ئیسلامی و عەرەبییە گەورەكان و یەكخستنی ڕیزەكانیانە لە لوتكەیەكی مرۆیی هەنووكەییدا كە دەیەوێت بەر بگرێت لەو كۆمەڵكوژییەی خەڵكی غەززە و لوبنان دووچاری هاتوون.

ئەم دەستپێشخەرییە بۆ یەكەم جار لە كۆڕبەندی یەكێتیی جیهانیی زانایانی مسوڵمان پێشكەش كرا، ئەوەتا ئەمڕۆش بە فەرمی لە توركیا و هەندێ وڵاتی ئیسلامیی كاریگەری ترەوە پێشكەش دەكرێت.

ئامانجەكانی لوتكەكە:

1. كۆتایی هێنان بە لاوازیی عەرەبی و ئیسلامی: ڕوون و ئاشكرایە كە گەلی عەرەبی و ئیسلامی، پێویستی بە گرتنەبەری هەڵوێستی بەهێز و یەكگرتوو هەیە.
2. وەستاندنی كۆمەڵكوژییەكەی غەززە و لوبنان: پێویستە لەسەرمان بەخێرایی كۆتایی بەم دوژمنكارییە وەحشییە بهێنین.
3. ڕێككەوتن لەسەر میكانیزمێكی نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی مەدەنییەكان: پێویستە ڕێكبكەوین لەسەر میكانیزمێكی كاریگەر بۆ وەستاندنی ئەو تاوانانەی دەرهەق بە گەلەكانمان ئەنجام دەدرێن.
4. دامەزراندنی ڕێكخراوێكی نێودەوڵەتی مرۆیی: ئەم لوتكەیە هەوڵ دەدات بۆ دامەزراندنی ڕێكخراوێكی نێودەوڵەتی كە سەرنج بخاتە سەر ڕزگار كردنی مەدەنییەكانی غەززە و ناوچە چەوسێنراوەكان.

ئێمە چەندەها ئامڕازمان هەیە بۆ فشار خستنە سەر كۆمەڵگای نێودەوڵەتی، یەكێك لە گرنگترین ئەو ئامڕازانە، هەڕەشە كردنە بە پچڕاندنی نەوت و غاز، كە دەوڵەتە عەرەبییەكان خاوەنی نزیكەی 50%ی سەرچاوەكانی وزەن لە جیهاندا و، جیهانیش ناتوانێت بەرگەی نەبوونیان بگرێت بۆ ماوەیەكی زۆر.

 

ڕۆڵی توركیا و مالیزیا

داواكارییەكی فەرمی ئاڕاستە كراوە بۆ هەر یەكێك لە سەرۆكی توركیا و سەرۆك وەزیرانی مالیزیا بۆ بانگهێشت كردنی ئەو دەوڵەتانەی دوژمنكارییەكە ڕەت دەكەنەوە، تا بەشدار ببن لە لوتكەكەدا. ئەم هەوڵە ئامانجی وایە ڕێككەوتنێكی نێودەوڵەتی بەهێز پێك بهێنرێت بۆ پاراستنی مافەكانی مرۆڤ لە غەززە و لە لوبنان.

 

ڕێكخستنی لوتكەكە و چالاكییە لاوەكییەكانی

پێشنیاری ئەوە كراوە لوتكەكە ئەو كەسایەتییانە لەخۆبگرێـت كە ڕزگاربووی كۆمەڵكوژییەكەن، تا ئەزموونە تراژیدییەكەیان و كاریگەریی مرۆیی قووڵیان نیشان بدرێت. هەروەك چۆن لوتكەكە كۆمەڵێك گفتوگۆ و دیبەیت لەخۆدەگرێت لەسەر كۆمەڵكوژییەكەی غەززە و بۆسنە و ڕواندا، لەگەڵ ڕاگەیاندنی ڕێككەوتنێكی نێودەوڵەتی بۆ وەستاندنی كۆمەڵكوژی و پاراستنی ستەملێكراوان.

 

گرنگیی بەردەوامی

پێویستە ئەم لوتكەیە ماوە بۆ ماوە و بەردەوام ببسەترێتەوە، لەپێناو دەستەبەری بەردەوامیی لەسەر بڕیارەكان، هەروەها پێویستە ڕێككەوتنە نێودەوڵەتییەكە پابەندیی دارایی و بڵاو كردنەوەی هێزی پاراستنی ئاسایش و پشتیوانی دبلۆماسی لەخۆبگرێت، لەپێناو بەدی هێنانی ئامانجە مرۆییەكانماندا.

 

دژیەكی پێوەرە ڕۆژئاواییەكان

جێی داخە دژیەكی پێوەرەكانی هەندێ لە دەوڵەتە ڕۆژئاواییەكان ببینین، لەكاتێكدا باسی مافەكانی مرۆڤ دەكەن و لە هەندێ حاڵەتدا پشتیوانی لێ دەكەن، بەڵام چاو لەئاست ئەو تاوانانە دادەخەن كە لە غەززە ئەنجام دەدرێن.

ئەم لوتكەیە لەوێنەی گرتنەخۆی كەلەپووری ئیسلامییە لە دادپەروەری و دادگەریدا، هەروەك (حلف الفضول) كە پێغەمبەرمان (دروودی خوای لەسەربێت) تیایدا بەشداربوو.

 

توركیا وەك دەوڵەتی میوانیكار

توركیا باشترین و گونجاوترین هەڵبژاردەیە بۆ میوانداری كردنی ئەم لوتكەیە، ئەویش بەهۆی پێگەی جوگرافی و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی، سەرەڕای هەڵوێستی سووری بەرامبەر بە پرسی فەلەسطینی.

 

هەوڵەكانی یەكێتیی جیهانیی زانایانی مسوڵمان

یەكێتیی جیهانیی زانایانی مسوڵمان هەوڵ و كۆششی زۆر داوە لەپێناو پشتیوانی كردنی پرس و دۆزی فەلەسطینی و بەر گرتن بە كۆمەڵكوژییەكەی غەززە و لوبنان، چەندین پێشنیازمان پێشكەش كردووە بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی دوژمنكارییەكانی ئیسڕائیل، بەڵام هەوڵەكانی ئێمەش سنووردارن و پێویستمان بە هاودەستیی دەوڵەتە ئیسلامییەكانە.

ئێمە زۆردارییەكانی زایۆنی ئیدانە دەكەین و بانگەواز دەكەین بۆ پاراستنی سەرجەم پێكهاتەكانی گەلی لوبنانی، جەخت دەكەینەوە لە ڕەت كردنەوەی لایەنگری و پەڕگیری هیچ لایەنێكی دیاركریكراو، چونكە هەڵوێستی ئێمە لەگەڵ چەوسێنراو و ستەملێكراوانە.

داوا لە هەمووان دەكەین، ببەخشن و كۆمەكی پێشكەش بە گەلی غەززە و لوبنان بكەن، ئەویش وەك بەدەمەوە چوونی ئەو فەتوایانەی دەركراون لەسەر پشتیوانی كردنی ئەم هەوڵە مرۆییانە.

ئەم دەستپێشخەرییە دەستپێكی ڕێگایەكی دوور و درێژە لە هەوڵ و كاری جددی بۆ پاراستنی گەلی ئیسلامی و پێویستە هەموان یەك بگرین، بە گەل و بە خەڵكەوە، تا ئامانجە باڵاكانمان بهێنینە دی".

 

سەرنجەکان